Scritti e memorie sulla Torre Civica di Castel Bolognese 4

Nelle pagine precedenti sono riportate liriche, prose e zirudelle sulla Torre, scritte quando la Torre oramai non c’era più e son quindi tutte venate di malinconia, son tutti ricordi del tempo che fu. Ma quando la Torre c’era ancora, cosa si scriveva su di essa? Nella lirica che segue, apparsa sul giornale La Tor nel 1928, la Torre è protagonista, insieme al campanile di San Petronio, di un immaginario dialogo notturno sentito da un ubriaco che si era attardato in piazza dopo una serata di bagordi. E in questo dialogo la Torre critica i castellani perchè non sono più quelli di un tempo, sono cambiati e non sono più uniti fra di loro.

E Campanil e la Tor
(Rappôrt sôra e Castèll)

La sbornia l’era grànda e i macarôn
i’ avneva sô armisclê cun tôtt e vên
an l’aveva mo mèi ciap acsé un tupô,
gnac che foss stê la sera d’san Martèn.
A i’ eva fatt baraca da Badôn,
e pu piê frêta, vên sant e barzamên,
e par ciumpir e cont in tl’aspitê
am sera zughê tott i quatrên a taiê.

Al dô dla nôtt che un sintéva un zett,
a sera armêst sol me dai pél dla Tôr,
un fêva cumpagnèia i strid dal zvett
e un pés c’aveva aquè d’acant e côr.
Quànd cus èl cos an èl d’int al dô vett
de campanil d’san Petrògni e da la Tör
e partè dal vôs. Me am ciapè paura
e um passè d’böta l’imbariagadura.

E Campanil

“L’era un bèl pó c’an ciacarèva d’nött,
mo cusa vutt, im éva tott asrë
e tott e dê smartêla e sciocc e bött
che al campân agl’i’era d’amasë.
Ma dim un po’, esa fai i nost zuvnött,
agn’ i èl piò inció di nuv di fidanzë,
parchè adèss cum’è turnë la vós,
t’an cardarè, aiò voia d’fëm e spós.

L’è pu un bèl avdé tott sti zuvnë
aviess dint’ e cafè, d’in méz ai vëzi,
e chi a la stazion, int’e cors dai capuzén,
i va a surbiss una lezión d’giudézi.
E paréva ch’in avlèss der e còll sti milurdén
mo i’ à truvé chi ch’i à cavé i caprézi,
e adèss i sta tott quênt sota e muciö
e par chi ch’sgara tçzi e scapazön”.

La Tor

“Tè t’sé una linguaza sporca e maledëta
e t’scôr sóra la zënt c’as mett a pôst,
e adèss chi t’à amasë, porca paletta,
t’vu fë e galett : tòtt fóm gnit aròst.
Làsumel dir a me ca so piò drëta
da e dè ch’im à cavé che brott gabiótt
e par quëst a ringraziarò mastro Nicöla
pr’al su fadigh e par l’intrëda nóva.

Me a voi aracmandëmi sol d’un quèll,
che tott al vólt che vën in qua i quaiòn
un stèga tiré zo e mi spurtèll
e féi di scurs, fiscéd e spiegazión.
A savé za da un pèzz clè’ un brév burdèll
cl’è on di gross, che manda in t’è Radón
che srébb che quèll, par chi c’an e savéss
d’araduné d’i’artésta pr’una magnéda d’péss”.

E Campanil

“Mo e muvimént piò grand e dla stasòn
l’è sté quand ch’i’à méss fura e giurnalén,
sé, che giurnalén cl’aveva e tu nòm
e c’ul cumpréva tott, féna i babén.
L’era ora cui foss un quelcadòn
che dèss una strigéda a sti castlen,
ch’is cred che i cunfén d’tota la tèra
i vega da Casalecc féna a la Sèra.

L’è sté una cosa cl’an spor immaziné,
riséd, musòn, e scurs da toti agl’i òr ;
chi difindeva i’autur incriminé,
chi ch’i’arébb cavè parsèna e còr.
E pu, t’arè za vest, is è nech bastunè
invezi d’tòla in risa e bonumòr,
zertòn i’ à ciapè e fugh cum’è un tric – trac
a voi di, la cmandânta de tabacc”.

La Tor

“Chi m’èva mèss in ball un um dispis,
parchè an ò vest incora dla piò fèna,
e da e dè cum tirè so i Bulgnis
a cmand sora e Castèll, par la matèna.
Aiò vest Napuleon cun i franzis,
e pu Zizarèn Borgia e Catarèna,
am arcòrd a Pèpa avnir in san Franzèsch
e quand che in piaza us acampè i tudèsch.

Da zintnèra d’ènn a fagh guèrgia a sta tèra
e in tott i ches ai so semper a la tèsta
e a fò me che e dè ch’finè la guèra
a scampanè par dè e signèl dla fèsta ;
e pu cun st’occ avert e cun s’asèra
a sègn l’andè de temp che mèi s’arèsta,
quindi i’ à fatt bèn’ e un um pè vera
cum’eva tòlt di zuven par bangèra”.

E Campanil

“E sè can can avè vèst dla zènt passè
e nascer e murì, què, intorn a nò,
um pè d’avdé Castèll di temp andè
che pareva una famèia no un cumon.
E fra tott quènt che straza d’lealté
e zènt ch’in fèva ciacher ma da bòn ;
adess… adess s’an so gvintè un allòcc
a sè cambie cum’è d’e dè a la nòtt.

Al dònn al s’tosa cagl’i um pe cagnì
e quèst lo al le ciama ziviltè ;
me a dsirèv cagl’i’à e zarvèll padì
sun foss ches d’fèss onzer d’bastunè.
La zènt l’è vera, i’è un po’ piò pulì
mo in tl’anmaza i è spurch da fe pietè
e una gran pèrt e d’quell chi i dis prugrèss
me al ciaparebb e al butarebb te cèss”.

La Tor

“Purtròpp chi cambia la mi ponta strètta,
fatt un’idea sol da e mòd d’balè.
Dai vecc fèna ai burdèll chi tò la tèta
e pè ch’in eva eter da pinsè.
Se pu òn un sa fè, addio Betta,
quell un è degn d’fé pert dla sucieté,
parche incudè che tott e va a mutor
sol chi c’sa balè l’e un om d’valor.

Te t’se semper in cisa e t’an pu savè
mo in bala miga piò e ball nustrân
e gnanc cum i’era i vecc di temp passè
i zuven in à piò e tipo dl’italiân.
Ma tott quênt i zerca d’imité
in t’al mosi e in t’i’êtt l’americân
e t’an vi piò manfrena ne trascòn
i selta cum’è i zempel e il ciama e ciarlestòn”.

E Campanil

“Me a so cun te, parchè te la rasòn
e paes us e mudè, un’e piò e nost Castell,
t’an vi gnaca la dmênga al squeder d’cumpagnòn
bess un squass ed liter e zughè al marell.
In cambi l’è carsù i ciacaròn
cun una lengua cl’è pez che de curtell,
(avrebb murì sat degh un fil d’buseia)
e a cred ch’is seia mess a fè la speia.

Me an te so dì al gaban ca sent taiè.
L’e un’iradiddio, roba da bastòn
i’amaza tott al vòlt la varitë
e il fa par fë de mél a un quelcadòn.
Is diverta a metter in zir dal falsitë
par cruver tott a quent i su pardòn
e a num maraviareb’ che un quelch dè
a sintess’ na fila d’ciacher sora te”.

La Tor

“Credum a me t’an t’pu fidë d’incion,
t’an atrov un amig gnac a pës d’òr,
e s’un foss di secul ca fë vita in cumon
am cunfidareb sol da par me a sunè agl’òr.
Ch’in la pensa cume lò i’è tott quaiòn,
parchè e cmànda l’invigia e melumòr,
sti sent parlê i chega tòtt la scìenza
e i pasa Salumon sti pozz d’sapienza.

Se pu t’cardess d’ave truvë i cumpëgn
t’att se arscaldê una besa in te tu tsên
che invezi d’fett difesa e da sustegn
it spuda adoss cun ch’iter tott e vlên.
Stasera ca so a moll a num trategn
a mett fura e magon e a stag pio bén
e se par ches e sent un quelch castlân
aio chëra c’ul ripeta fort e piân”.

Par paur chi sn’ adess ca sera a lè
a pu par no ciapé un copp tla têsta
lott, lott a ala svelta a mla svignè
senza arrivë fena alla fën dla festa.
E quand ca fö da e cumon am vultè
armulinend tott quent sti scurs tla testa
e um parè d’avdè chi sla rideva
e strichendes la mân is saluteva.

Me c’aiò semper rispeté i’ anziê
massimament pu quand ch’ ie fêtt ed prë
a voi fë cnoscer i scurs ai nost Castlën,
sgond l’ordin che la Tor l’aveva dë.
Chi seia ripetù mle quest al savé,
mo de rest vo a mi da parduné ;
che s’avlesva sintì i’ uriginél
truvëv al do dla nott d’acant i pêl..

L’omen saibédgh

Piazza Maggiore (ora Piazza Bernardi) nella prima metà dell’800 in un’incisione del Parboni