La mi strê (Via Morini)

Quest l’è e’ censimént d’via Morini a Castèll sòbet dop che fot finí la guèra de’ zdött
Via Morini a Castèll, la prinzipièva a mitê strê fra la Pòrta Nova e e’ turion d’ia Puncina; e la fineva in t’ia piazéta ‘d Ravajöl. A nô parò us intarèssa solamènt la mitê ch’ l’ariveva fèna a la ca’ di Fiori a man drêta, e fèna a e’ cuntradèl d’S. Patrògni a màn stànca. In sustanza e’ noster scòpi e srèb quèl d’arcurdès al faméj ch’ al steva in ste pèzz d’strê a la fèn d’la prèma guèra mundièla. Dônca, fèndes da màn drêta, us truveva e’ purtô d’I’armèssa dôv cui tneva e’ caval e la bròza e’ Schizôn. T’avnèv avànti puc pëss, alôra e prinzipièva e’ pörtic. S’tat prilèv un pô, tat truvèv in fazza la pörta d’Lucio de’ Pitôr cun Minghina e òtt fiùll. Quand ch’ut capiteva d’arvìla e t’intrèv t’làndit, ut ciapèva int e’ nès una vintè d’aria bassa ch’l’at feva pinsè sôl a una còsa e un gn’era dobi d’sbagliès parché infatti a man drèta u jèra e’ cèss. Oltre a la famèja di pitúr, ui steva Biasèn cun Fina de Schizôn e Pierino. Dop a e purtô che una vòlta l’era d’un fôren, a truvèn Gaitanèn d’Carspèn cun Emma Jusafèn e Elsa. Par inquilèn javeva Picàia e Marèa cun Palì e Pietro dètto Slim. Ui steva anc Buslèna e Chichina d’Baròni cun du tri bastìrd. Atachêda u jera la ca’ d’un eter bruzai ch’us ciameva Pirèta, la su dòna l’era Minghina; al linguazzi al vreva di’ ch’la foss un po’ mata; fatto sta che quand la s’miteva in baraca, o méi, quand ch’la s’era dèda dimondi pogn sòta e’ nès, sta bandèta dòna l’aveva ciàp e’ vèzzi d’sassè fura d’la finèstra tót quel ch’la truveva in ca’. L’era alughè alé anc Aldo d’la Pigra Mata che dopo e’ dé e’ pòst a Primo, calzuler, dèt Sagnìna (basta cun sintès lo). E’ purètt e ciapeva dal vigliachi d’tòp ch’ l’armasteva insmì una stmâna. Parò, quand ch’u n’aveva scarghè òna ben bè e ch’u jera turné e’ capì, alôra mò e geva basta, e pu e’ turneva a pumpê. Un po’ piò in là ui steva Bas-ciàn cun Mariuccia e Paolino. L’aveva una gran vuluntè e u s’industrieva schènd e’ mardòc e zirènd la campagna cun la machina ch’la srunèva al panòcc da e’ furmintô. In t’la stessa pörta ui steva Pilarèn cun Marcelina e trè boc da sfamè tót i dè. Par dlà u jera la, pörta d’una butega da falignam, quest l’era e’ Paisàn. L’avneva pu, in t’la pörta d’acant, Delina d’ia Bisaca cun Tarlizzi e tri burdèll; anc st’umarèt l’era un surgadôr d’la förza ed Sagnina. E pu dop truvèv Mingô’ de’ Do (Caroli) cun la moj e e’ fiòl Pepino. Puc miter piò in là arivèma a un purtô’, chl’era int e’ d’drì d’la ca di Por, dènter ui tneva e’ caval, la zardinira e al su batresch la Ciarita, che feva e’ vturèn a la staziô’ granda. A sèn arivè a la ca d’Celòti e’ cumpagn d’la Zama; l’era e’ sacrastàn e’ companèr e’ l’adubadôr d’S. Patrògni. Prèma aiavè’ scôrs d’la Ciarita e adès a sèn pròpi d’nèz a la su’ pörta cun su moj Tina d’Cavalazzi e i fiùll Dino e Cechinèl ch’i l’aspèta. L’intreva da ch’la pörta anc Bentivoglio, sacrastan int’e’ Sufragi cun la surèla Frazchinèna. L’ultma ca in questiô’ l’è quèla di Fiori, tri Ziôn; un prit, la surèla e un dutôr piòtòst imbarlê. I salteva fura sèmper tot tri insèm e la su pasigièda l’era e’ zirdal fòsi.

Da ch’l’ètra pèrt d’la strê, a man stanca, dal famej ui n’era pôchi. In te d’drì de’ Palazz d’Martèlli l’intreva Pirô d’Spadena cun Minghinèna e quater ragazùl. E feva e’ canavèn cun su cugné la Vèrgnia e javeva e’ laburatôri sota agl’ielber d’la strê d’Contrabandì, pròpi d’fazèda a e’ bsdèll. Andènd avanti us nuteva un purtô’ ch’l’era in te d’drì d’la ca d’Savèlli. Alè ui tneva la dumadôra e e’ cavai Mario di Galeèti e’ bchèr. E pu dop, la ca d’Gigiùlô, grand sgadôr da viulén; l’era l’ass d’brèscla in tal sfujarèi e int’i quartarúl, cun Zvanèna e la famèja, cumpris Danubio (viulinèsta da ôpra) e Bruno, dèt Gumitè (viulunzèll d’accumpagnament). Atachèda a la ca d’Gigiùlô e cminzeva la mura d’I’òrt d’I’erziprìt chl’ariveva fèna a la funtàna dôv t’andév a pumpèt l’aqua par tot i bisògn dla ca.

D’co d’tot, pròpi t’I’incrôs cun e’ cuntradël d’S. Patrògni ujera una armèsa specièla, cnunsu da tòt:

ui steva la caròzza d’Bagiòla,
l’ultum viàzz il feva tott in cariola,
dai sgnur ai purett d’ogni famèja
la Giacomina l’aipurtèva vèia.

Jusafén d’Carspèn

Tratto di Via Morini dietro l’abside di San Petronio